تعریف مهندسی مالی
مهندسی مالی به شکل رسمی اولین بار توسط جان فینرتی (John Finnerty) در سال 1988 تعریف شد. او مهندسی مالی را به عنوان "کاربرد ریاضی، سیستماتیک و ابزارهای کامپیوتری در طراحی، اجرا و مدیریت محصولات مالی" تعریف کرد. این تعریف همچنین به تأکید بر استفاده از روش‌های علمی و ریاضی در طراحی و مدل‌سازی محصولات مالی و مدیریت ریسک‌های مالی اشاره داشت.
مهندسی مالی (Financial Engineering)، رشته‌ای است که تلاش می‌کند تا با استفاده از ریاضیات، آمار و مدل‌سازی، مسائل مالی را حل کند. این رشته برای حل مسائل مالی، از ابزارها و تکنیک‌های ریاضیاتی و مهندسی بهره می‌گیرد و به این ترتیب سعی می‌کند تا ریسک های مالی را کنترل کند، سرمایه گذاری‌های بهینه را پیشنهاد دهد و بهبود عملکرد مالی را در بانک‌ها، شرکت‌ها و بورس تسهیل کند.
مهندسی مالی در برخی موارد به عنوان ترکیبی از مهندسی، ریاضیات، علوم کامپیوتر و اقتصاد شناخته می‌شود. این رشته در مسائلی مانند طراحی و اجرای محصولات مالی، ارزیابی و مدیریت ریسک، مدل‌سازی ساختار مالی و سرمایه گذاری و مدیریت سرمایه استفاده می‌شود.
مهندسی مالی در سال‌های اخیر به دلیل اهمیت آن در حوزه مالی، جایگاه مهمی در صنعت مالی پیدا کرده است و افرادی که دارای دانش و تخصص در این حوزه هستند، در بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه گذاری، شرکت‌های بیمه و صنایع دیگر مشغول به کار شده‌اند.
گری مرتن (Robert C. Merton)
که یکی از بنیانگذاران مهندسی مالی به شمار می‌رود، در سال 1999 میلادی مهندسی مالی را به عنوان "بکارگیری ابزارهای مالی برای بازسازی، تحلیل و کنترل ریسک" تعریف کرد. در این تعریف، مهندسی مالی به عنوان یک رویکرد و شیوه‌ای برای طراحی، تحلیل و بهینه‌سازی محصولات مالی به وسیله استفاده از ابزارهای مالی و ریاضیات شناخته شده است. همچنین، در این تعریف به دلیل محوریت مهمی که کنترل ریسک در مهندسی مالی دارد، اشاره شده است.
گلین هلتن (Glenn R. Holton)
در کتاب خود با عنوان "مهندسی مالی: مدل‌سازی و تحلیل مالی با استفاده از ریاضیات، کامپیوتر و فناوری" (Financial Engineering: The Evolution of a Profession)، مهندسی مالی را به عنوان "فرایندی که به کمک آن، محصولات مالی را ایجاد، طراحی، توسعه، تولید، و مدیریت می‌کنیم" تعریف کرده است. او بر این باور است که مهندسی مالی به منظور بهبود عملکرد سرمایه گذاری، کاهش ریسک و بهره‌وری بیشتر در بازارهای مالی به کار می‌رود و در این فرایند از ریاضیات، آمار و تکنولوژی استفاده می‌شود. همچنین، هلتن بر این باور است که مهندسی مالی از ترکیبی از علوم کامپیوتر، ریاضیات و مدیریت استفاده می‌کند تا با استفاده از داده‌های مالی، پیش‌بینی‌ها و مدل‌های ریاضی ارائه دهد.
رابرت اسمیت (Robert E. Smith)
در سایت دانشگاه مریلند، مهندسی مالی را به عنوان "استفاده از روش‌های ریاضی و کامپیوتری جهت طراحی، توسعه و ارزیابی محصولات مالی" تعریف کرده است. او بر این باور است که مهندسی مالی از روش‌های ریاضی و کامپیوتری برای حل مسائل مالی استفاده می‌کند و از آن در حوزه‌هایی مانند مدیریت ریسک، بهینه‌سازی سرمایه‌گذاری و طراحی محصولات مالی استفاده می‌شود. همچنین، اسمیت به دلیل تمرکز مهمی که مهندسی مالی بر روی مدل‌سازی و تحلیل داده‌های مالی دارد، آن را به عنوان یک رویکرد ریاضی و کامپیوتری در حوزه مالی شناخته می‌کند.
جان کمبل (John Y. Campbell)
در کتاب خود با عنوان "مهندسی مالی و بازارهای مالی" (Financial Engineering and Financial Markets)، مهندسی مالی را به عنوان "ترکیبی از ریاضیات، اقتصاد، آمار و مهندسی برای طراحی و ایجاد محصولات مالی، مدیریت ریسک و بهینه سازی سرمایه‌گذاری" تعریف کرده است. او بر این باور است که مهندسی مالی به منظور بهبود عملکرد سرمایه‌گذاری، کاهش ریسک و بهره‌وری بیشتر در بازارهای مالی به کار می‌رود و در این فرایند از مفاهیم و ابزارهای ریاضی و آماری استفاده می‌شود. همچنین، کمبل بر این باور است که مهندسی مالی برای توسعه و طراحی محصولات مالی، تحلیل ریسک، پیش‌بینی قیمت‌ها و بهینه‌سازی سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود.
انجمن بین المللی مهندسان مالی (International Association of Financial Engineers - IAFE)
مهندسی مالی را به عنوان "استفاده از اصول وابسته به ریاضیات و روش‌های کامپیوتری جهت طراحی و ایجاد محصولات مالی، تحلیل ریسک مالی و بهینه‌سازی ترکیب سرمایه‌گذاری‌های مختلف" تعریف می‌کند. به عبارت دیگر، مهندسی مالی به کارگیری روش‌های ریاضی و کامپیوتری جهت طراحی، توسعه و ارزیابی محصولات مالی، پیش‌بینی قیمت‌ها، مدیریت ریسک، بهینه‌سازی سرمایه‌گذاری و تحلیل داده‌های مالی می‌پردازد. این تعریف نیز به تأکید بر استفاده از روش‌های ریاضی و کامپیوتری در مهندسی مالی و همچنین بر تأکید بر مدیریت ریسک‌های مالی و بهینه‌سازی سرمایه‌گذاری تأکید دارد.
گسترش مهندسی مالی و علل آن
گسترش مهندسی مالی در دهه‌های اخیر به دلیل چند عامل اتفاق افتاده است.
دلیل اول، پیچیده‌تر شدن نظام اقتصادی و مالی جهانی است. هر روز، نظام اقتصادی و مالی جهانی پیچیده‌تر و پیچیده‌تر می‌شود و به دنبال آن، نیاز به روش‌های نوین و پیشرفته‌تر برای مدیریت سرمایه و مخاطرات مالی بیشتر می‌شود.
دلیل دوم، ایده‌های جدیدی است که برای نظام مند کردن و الگوپذیر کردن ساختارهای مالی ارائه شده‌اند. در سال‌های اخیر، مدل‌های کمی بازار و مدل‌های مدرن کمی تجزیه و تحلیل مالی بسیار پرکاربرد شده‌اند و به این ترتیب، مهندسی مالی به گسترش روزافزونی دست یافته است.
دلیل سوم، توسعه فناوری رایانه‌ای است. با توسعه سخت‌افزار و نرم‌افزارهای رایانه‌ای، امکان استفاده از روش‌های نوین و پیشرفته در مهندسی مالی فراهم شده است. این فناوری‌ها امکان ایجاد بسته‌های نرم‌افزاری و شبکه‌های مالی را فراهم کرده‌اند که به کاربران امکان مدیریت و ارزیابی سرمایه و مخاطرات مالی را با دقت و کارایی بیشتری می‌دهند.
به طور کلی، این عوامل به دلیل پیچیده‌تر شدن نظام اقتصادی، نیاز به روش‌های نوین برای مدیریت سرمایه و مخاطرات مالی، و توسعه فناوری رایانه‌ای، منجر به گسترش مهندسی مالی شده‌اند.
تغییرات قیمت
به معنای تغییر در ارزش معاملاتی کالاهای اساسی و دارایی‌های مالی می‌باشد. قیمت به عنوان یکی از مهمترین عوامل در بازار اقتصادی به شمار می‌رود و به طور معمول توسط عرض و تقاضا تعیین می‌شود. به عنوان مثال، در بازار کالاهای اساسی مانند غلات، نفت، محصولات مصرفی و طلا، قیمت با توجه به تأثیر عواملی مانند عرض و تقاضا، شرایط آب و هوایی، سیاست‌های دولت و عوامل دیگر تعیین می‌شود. در بازار دارایی‌های مالی نیز مانند سهام، ارز، طلا و اوراق قرضه، قیمت با توجه به تغییرات بازار، رویدادهای سیاسی و اقتصادی و عوامل دیگر تعیین می‌شود. تغییرات قیمت می‌تواند اثرات مهمی بر بازار و اقتصاد داشته باشد و برای سرمایه‌گذاران و تجار اطلاعات قابل توجهی فراهم کند.
موضوعات مالیاتی
موضوعات مالیاتی شامل موارد زیر می‌شود:
1. مالیات بر درآمد: این مالیات بر اساس درآمد شخص فرد در نظر گرفته می‌شود و عموماً به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمدی برای دولت‌ها به شمار می‌رود.
2. مالیات بر مالکیت: این مالیات بر اموال و دارایی‌های مالی افراد و شرکت‌ها در نظر گرفته می‌شود، از جمله مالکیت بر املاک و مستغلات، اوراق بهادار، حساب‌های بانکی و سایر دارایی‌های مالی.
3. مالیات بر مصرف: این مالیات بر اساس میزان مصرف کالاها و خدمات در نظر گرفته می‌شود. این نوع مالیات عموماً برای محصولاتی مانند سوخت، تنباکو، الکل، شکر و سایر کالاهای مشابه اعمال می‌شود.
4. مالیات بر ارث: این مالیات بر ارث بر اساس ارث بردن دارایی‌ها و اموال از فردی که درگذشته، در نظر گرفته می‌شود.
5. مالیات بر تجارت: این مالیات بر اساس مبادلات تجاری و واردات و صادرات کالاها و خدمات، اعمال می‌شود.
قوانین مالیاتی به عنوان یکی از ابزارهای دولت برای تشویق سرمایه‌گذاری در مناطق خاص و حمایت از برخی صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال، در برخی کشورها، از مالیات‌های تخصصی مانند مالیات توسعه صنعتی، مالیات بر سود سرمایه‌گذاری و مالیات بر ارزش افزوده برای تشویق سرمایه‌گذاری در مناطق خاص استفاده می‌شود.
پیشرفت های فنی
برای پیشرفت مهندسی مالی، لازم است تحقیقات و مطالعات دانشگاهی و نظریه‌های مالی بهبود یابند و به روز شوند، همچنین ابزارهایی نیز برای اجرای این نظریه‌ها و مدیریت سرمایه و مخاطرات مالی بهبود یابند.
در سال‌های اخیر، پیشرفت‌های فنی در حوزه مهندسی مالی بسیار بوده است. این پیشرفت‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
1. توسعه الگوریتم‌های جدید: با پیشرفت فناوری رایانه‌ای، الگوریتم‌های جدیدی برای حل مسائل مالی توسعه داده شده‌اند، مانند الگوریتم‌های شبیه‌سازی مونت کارلو و الگوریتم‌های بهینه‌سازی.
2. استفاده از برنامه‌ریزی خطی و غیرخطی: برنامه‌ریزی خطی و غیرخطی ابزارهایی هستند که برای بهبود مدیریت سرمایه و مخاطرات مالی استفاده می‌شوند. با توسعه این ابزارها، امکان بهبود بهینه‌سازی مالی و کاهش مخاطرات بیشتر شده است.
3. توسعه مدل‌های نوین: مدل‌های کمی بازار و مدل‌های مدرن کمی تجزیه و تحلیل مالی بسیار پرکاربرد شده‌اند و به این ترتیب، مهندسی مالی به گسترش روزافزونی دست یافته است.
4. استفاده از فناوری بلاکچین: فناوری بلاکچین به عنوان یکی از فناوری‌های نوین در حوزه مالی، بهبود قابل توجهی در فرآیند مدیریت سرمایه و مخاطرات مالی به دنبال داشته است.
در کل، پیشرفت‌های فنی در حوزه مهندسی مالی، ابزارهای نوین و پیشرفته‌تری را برای مدیریت سرمایه و مخاطرات مالی فراهم کرده است.
ارائه نظریه های جدید مالی
در طول قرن بیستم، رشته مالی به عنوان یک رشته مجزا از رشته اقتصاد شناخته شد و با استفاده از مفاهیم و تکنیک‌های حسابداری و اقتصاد سنجی، تکامل یافت. در این راستا، محققان مالی به تدریج نظریه‌های جدیدی را در حوزه مالی ارائه کردند که به بهبود مدیریت سرمایه و مخاطرات مالی کمک کردند.
به عنوان مثال، کارهای گراهام و داد در حوزه تعیین ارزش اوراق بهادار و تلاش‌های مکالی در رابطه با دیرش، به عنوان اولین افتخارات محققان مالی در نظر گرفته می‌شوند. همچنین، تحقیقات مارکویتز و شاگردانش شارپ و فرانسیس، باعث شد حوزه مدیریت پرتفوی و اولین یافته‌های مدیریت ریسک ظهور کنند. همچنین، شارپ، لینتر، و ماسین با ارائه نظریه قیمت‌گذاری دارایی سرمایه‌ای (CAPM) به بهبود مدیریت سرمایه و مخاطرات مالی کمک کردند.
نظریه‌های موافق و مخالف در زمینه کارایی بازار نیز مطرح شدند و مورد بحث قرار گرفتند. همچنین، در سال 1973، فیشر بلک و مایرون شولز به قیمت‌گذاری اوراق اختیار معامله پرداختند و مدل‌های سخت و پیچیده‌تری به عرصه مالی وارد شدند.
بنابراین، پیشرفت‌های نظریه‌ای در حوزه مالی به بهبود مدیریت سرمایه و مخاطرات مالی کمک کرده‌اند و همچنان هم پژوهشگران مالی در حال ارائه نظریه‌های جدیدی در این حوزه هستند.
ریسک پذیری
بله، صحیح است. سرمایه‌گذاران بیشتر به دنبال سرمایه‌گذاری‌هایی هستند که درآمد بیشتری را با حداقل ریسک به دست آورده و به همین دلیل، مهندسی مالی و مدیریت ریسک به عنوان دو مفهوم کلیدی در حوزه مالی مطرح هستند.
مهندسی مالی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با استفاده از ابزارهای مالی و مشتقات مالی، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند و همچنین بازدهی سرمایه‌گذاری را افزایش دهند. به عنوان مثال، با استفاده از ابزارهایی مانند قراردادهای آتی، قراردادهای نوسانات قیمت و سایر مشتقات مالی، سرمایه‌گذاران می‌توانند ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش داده و در عین حال، بازدهی سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهند.
به عنوان دیگر مثال، مدیریت ریسک نیز به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با شناسایی و ارزیابی ریسک‌های مختلف مربوط به سرمایه‌گذاری‌های خود، راهکارهای مناسب جهت کاهش این ریسک‌ها را ارائه دهند. این راهکارها می‌تواند شامل استفاده از ابزارهای مالی، تنظیم مجدد ترکیب سرمایه‌گذاری‌ها و تنظیم مجدد مدیریت مالی و اعتباری باشد.
بنابراین، سرمایه‌گذاران با استفاده از مهندسی مالی و مدیریت ریسک، می‌توانند به دنبال سرمایه‌گذاری با حداقل ریسک و حداکثر بازدهی باشند.
حوزه فعالیت مهندسی مالی
حوزه فعالیت مهندسی مالی شامل چندین زمینه مختلف است که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
1- نوآوری در اوراق بهادار: مهندسی مالی به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با ایجاد اوراق بهادار جدید و مبتکرانه، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند و در عین حال، بازدهی سرمایه‌گذاری را افزایش دهند. به عنوان مثال، ایجاد بسته‌های اوراق بهادار مبتنی بر دارایی‌های مالی مانند مسکن، برق، آب و فاضلاب، طلا و جواهرات و غیره، از جمله نمونه‌های نوآورانه در حوزه اوراق بهادار است.
2- فرآیندهای مبتکرانه مالی در مدیریت ریسک: مهندسی مالی برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، راهکارهای مبتکرانه‌ای ارائه می‌دهد. به عنوان مثال، استفاده از ابزارهای مالی مانند قراردادهای آتی، قراردادهای نوسانات قیمت و سایر مشتقات مالی، می‌تواند به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری کمک کند.
3- راه حل‌های مبتکرانه برای مشکالت مالی شرکت‌ها: مهندسی مالی به شرکت‌ها کمک می‌کند تا با ارائه راه حل‌های مبتکرانه، به مشکلات مالی خود پی ببرند. به عنوان مثال، استفاده از روش‌های مالی نوین مانند تمدید مدت پرداخت وام‌ها، استفاده از مشتقات مالی جهت کاهش ریسک، راه اندازی صندوق اعتباری و غیره، از جمله راه حل‌های مبتکرانه در حوزه مشکلات مالی شرکت‌ها هستند.
بنابراین، مهندسی مالی به منظور بهبود و بهینه سازی مدیریت مالی در حوزه‌های مختلف، به صورت گسترده ای در حوزه‌های مالی فعالیت می‌کند.
مفهوم نوآوری در مهندسی مالی
در مهندسی مالی، نوآوری به معنای ایجاد راه‌حل‌های جدید و مبتنی بر اصول مالی متفاوت است. این راه‌حل‌ها می‌توانند در قالب محصولات مالی جدیدی مانند اوراق بهادار، قراردادهای مالی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و غیره باشند.
نوآوری در مهندسی مالی هنگامی رخ می‌دهد که شرایط مالی بعد از ارائه راه‌حل جدید، بهبود یافته و بهتر از قبل شده باشند. به عنوان مثال، استفاده از اوراق بهادار مبتنی بر دارایی‌های مالی جدیدی مانند مسکن، برق، آب و فاضلاب، طلا و جواهرات و غیره، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، به بازدهی بیشتری دست یابند. به همین ترتیب، استفاده از روش‌های مالی نوین مانند مشتقات مالی، می‌تواند به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری کمک کند و در نتیجه، بازدهی سرمایه‌گذاری را افزایش دهد.
بنابراین، مهمترین ویژگی ابداع و نوآوری در مهندسی مالی، ایجاد راه‌حل‌های جدید و مبتنی بر اصول مالی متفاوت است که باعث بهبود شرایط مالی و افزایش بازدهی سرمایه‌گذاری می‌شود.
مبانی علمی مهندسی مالی
مهندسی مالی به عنوان یک حوزه چند رشته‌ای، برای انجام کارهای مختلف نیاز به مبانی علمی متعددی دارد. برخی از این مبانی علمی عبارتند از:
1- داشتن درک صحیحی از نظریه‌ها و روش‌های مالی: درک نظریه‌ها و روش‌های مالی، از جمله مبانی اساسی در مهندسی مالی است. این شامل درک مفاهیم مهمی مانند ارزش‌گذاری، مدیریت ریسک، اصول پرتفوی، نظریه بازدهی، و غیره می‌شود.
2- دانش ابزارهای مالی: این مبنای علمی شامل دانش در مورد ابزارهای مالی مانند سهام، اوراق بهادار، مشتقات مالی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و غیره است.
3- دانش ریاضیات و آمار: ریاضیات و آمار، به عنوان ابزارهای اصلی مدل‌سازی در مهندسی مالی، از مبانی علمی مهمی است.
4- مهارت‌های مدل‌سازی: مدل‌سازی و شبیه‌سازی، از مبانی علمی مهمی در مهندسی مالی هستند. برای انجام کارهای مختلف مانند ارزش‌گذاری، مدیریت ریسک و پیش‌بینی بازدهی، نیاز به توانایی مدل‌سازی داریم.
5- دانش در خصوص قوانین محلی و بین‌المللی مرتبط با ابزارهای مالی: دانش در خصوص قوانین محلی و بین‌المللی مرتبط با ابزارهای مالی، از جمله مبانی علمی مهمی در مهندسی مالی است. این شامل قوانین تنظیمی و مالی، مانند قوانین بورس، مالیات، بانکداری و غیره می‌شود.
6- اصول پذیرفته‌شده حسابداری، حسابرسی و قوانین مالیاتی: دانش در خصوص اصول پذیرفته‌شده حسابداری، حسابرسی و قوانین مالیاتی، از جمله مبانی علمی مهمی در مهندسی مالی است.
7- فناوری اطلاعات: استفاده از فناوری اطلاعات، از جمله مبانی علمی مهمی در مهندسی مالی است که به کمک ابزارهایی مانند نرم‌افزارهای مدیریت ریسک، بانکداری الکترونیکی، پرداخت الکترونیکی و غیره، کار کارآمدتری انجام می‌دهد.
دیدگاه خود را بنویسید